Pierwsze pytanie, jakie zadaję sobie, kiedy coś nie wygląda pięknie, brzmi: Dlaczego uważam, że to nie jest piękne?
John Cage, źródło cytatu nieznane
I bardzo szybko odkrywasz, że nie ma powodu.
Klasyczna już praca Naziści Piotra Uklańskiego opowiadała o trudnej relacji między rzeczą a jej przedstawieniem oraz o estetyzacji zła w mediach. Klasyczne postmodernistyczne rozważania. I spoko.
Pytania brzmiały zatem: Czy osoba na zdjęciu jest nazistą? Daniel Olbrychski uznał, że tak jest. Ale czy miał rację? Czy naziści byli przystojni i nosili pięknie skrojone płaszcze od Hugo Bossa? Nie, ale popkultura twierdzi, że tak.
Moja praca Księdze nie problematyzuje relacji między rzeczą a jej przedstawieniem: mężczyźni na zdjęciach to faktycznie księża. Sprawa jest, jaka jest: ksiądz jest księdzem, rzecz i przedstawienie trzymają się blisko. Bardzo dobrze.
Trudno podejrzewać fotografię duszpasterską o estetyzację zła. Nie zachodzi w niej także nadmierna estetyzacja dobra. Mężczyźni wyglądają tak, jak wyglądają: „jak ich ludzie widzą”. Można powiedzieć, że wyglądają jako tako. Nie wiadomo, czy są źli (w pojedynczych przypadkach na pewno), czy dobrzy (niektórzy pewnie tak). Sami z siebie, bez uprzedniej wiedzy, nie są żadni.
Trudno sobie wyobrazić, by ktoś wpadł do galerii i pociachał szablą zdjęcia. Dlaczego miałby to robić? To już nie te czasy, żeby przejmować się sztuką.
Jesteśmy w innym punkcie czasoprzestrzeni niż Uklański w roku 2000.
Poszukiwanie zgodności rzeczy jest dla mnie ważniejsze niż roztrząsanie ich dysonansu. Dobitna zwykłość księdza oraz generalna upierdliwość duszpasterstwa to nie to samo, co medialna upiększanie ludzi odpowiedzialnych za ludobójstwo. Możemy spotkać księdza na własnych zasadach, jak słusznie zauważył kurator wystawy. Tymczasem nazisty – zwykle nie.
Cel, jaki sobie postawiłem: zrobić pracę abstrakcyjną przy pomocy nie-abstrakcyjnych składników. Pas zdjęć ciągnący się przez antresolę Turnusu oznacza różne rzeczy, ale większość z tych znaczeń przynosi ze sobą odbiorczyni. Ja przyniosłem tylko księdzy i przykleiłem ich do ściany. Tak przynajmniej uważam, co nie znaczy, że nie biorę odpowiedzialności, tylko mówię, jak miało być.
Projekt zaczął się od tego obrazka. To uśmiechnięty, sympatyczny ksiądz. Zadaliśmy sobie z Łukaszem Podgórnim pytanie, czy można takich ludzi znaleźć więcej. Okazało się, że tak. Większość księdzy nie jest aż tak uśmiechnięta i sympatyczna, niemniej wielu wygląda bardzo interesująco. W ksiażeczce Galeria księdzy zgromadziliśmy ich ponad dwie setki, a Łukasz dołożył do tego złożoną i zabawną analizę tych przedstawień.
Zadaniem zestawu jest byciem zestawionym. Co jednak zestawia zestaw? Mózg ma tendencję do zestawiania, poszukiwania wzorców. Co łączy księdzy? Czy istnieje „oblicze księdza”, tak jak istnieją – zdaniem niektórych – „okulary księdza”? Czy są to rzeczy zwyczajne tak samo jak różne zdjęcia przystanków i sklepów spożywczych, w których doszukujemy się przejawów polskości? Czy też – przeciwnie – zestaw księdzy nie zawiera w sobie treści innej niż on sam?
Prawo Lindy głosi, że rzeczy pożyją jeszcze drugie tyle. Jeśli mamy księdzy od dwóch tysięcy lat – to pewnie będą z nami jeszcze drugie tyle. Może nawet będą zawsze, bo zawsze istnieli jakiegoś rodzaju księża w jakiegoś rodzaju instytucji religijnej. Aspekt instytucji religijnej (tej konkretnej) jest dla mnie mało istotny, choć dla wielu osób jest pierwszym sposobem interpretacji tych zdjęć i generuje pozytywne bądź – częściej – negatywne skojarzenia. Można jednak pomyśleć o księdzu jako dostępnej nam kulturowo realizacji idei powołania do wyższych celów.
Kiedy byłem mały, mówiono mi, że nadaję się na księdza. Okazało się, że to prawda, bo moja obecna praca ma charakter duszpasterski. Być może Księdze to wystawa selfie, która problematyzuje rzecz i jej przedstawienia. Mam nadzieję, że nie.
Dziękuję Łukaszowi i Maciejowi za współpracę.
Piotr Puldzian Płucienniczak
Księdze, Turnus na Wolskiej, Warszawa 19-22.10.2023
Kurator: Maciej Szczęśniak. Współpraca: Łukasz Podgórni
Łukasz Podgórni i Piotr Puldzian Płucienniczak
Galeria księdzy, Dar Dobryszyc 2023
ISBN 978-83-957673-5-7
Książeczkę można kupić
w sklepie wydawnictwa
Dar Dobryszyc.